Những cuộc phiêu lưu của Tom Shawyer - Mark Twain
Với những tiểu thuyết đặc sắc và những nhân vật sống động cống hiến cho nền văn học Mỹ, Mark Twain xứng đáng là vì tinh tú đầu tiên của nền văn học hiện đại nước này.
Mark Twain tên thật là Samuel Langhorne Clemens. Ông sinh năm 1835 và mất năm 1910. Điều kỳ lạ là vào năm nhà văn ra đời, sao chổi Halley rực sáng trên bầu trời Florida và khi ông mất, năm 1910, sao chổi Halley lại một lần nữa vẫy cái đuôi sáng lòa của mình trên nền trời xanh thẳm. Như một ngôi sao với thứ ánh sáng rực rỡ quệt ngang qua bầu trời, Mark Twain đến nay vẫn được coi là ngôi sao sáng nhất trong giới những người cầm bút trên văn đàn Mỹ.
Trong cuốn tiểu sử mới nhất có tựa đề Mark Twain: a Life (Mark Twain - một cuộc đời), tác giả Ron Powers viết: "Mark Twain đã làm thay đổi cách nghe nhìn của người Mỹ, ông chính là một Lincoln trong văn học". Ông đã trả lại cho nước Mỹ ngôn ngữ và giọng điệu của con người bản xứ nước này, không phải bằng lối giễu nhại hay châm biếm mà bằng thứ văn học tinh tế và đầy chất hài hước.
Bố mẹ Clemens là cư dân bang Virginia nhưng ông được sinh ra tại Florida, trong một gia cảnh khá chật vật, túng thiếu. Năm 1839, gia đình ông chuyển đến sống tại Hannibal, thành phố nhỏ nằm cạnh dòng sông Mississippi. Cha mất sớm, nhà văn tương lai phải bỏ học và theo nghề lái tàu kiếm sống. Khi cuộc nội chiến bùng nổ, nhà văn bỏ tàu, bỏ sông nước trôi dạt theo cuộc sống phiêu lưu ở những dãy núi miền Tây nước Mỹ. Nhưng những ngày tháng lênh đênh trên tàu đã để lại cho ông những ấn tượng sâu sắc, trở thành nguồn cảm hứng để nhà văn viết nên những kiệt tác như Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer (The Adventures of Tom Sawyer -1876), Cuộc sống trên sông Mississippi (Life on the Mississippi - 1883) và Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn ( The Adventures of Huckleberry Finn - 1884).
Những mỏ vàng, mỏ bạc ở miền viễn Tây đã quyến rũ giấc mơ làm giàu của Clemens nhưng vận may không mỉm cười với ông. Nhà văn tương lai rách rưới và bụi bặm đến nỗi khi đến nộp đơn xin làm phóng viên ở một tòa soạn báo, Clemens trông giống một tên ma cà bông hơn là một người có khả năng cầm bút. Sau khi đã định hình được một phong cách báo chí cho riêng mình, cái tên cúng cơm Samuel Clemens được đổi thành Mark Twain. Bút danh này xưa nay vẫn gây tranh cãi trong giới học giả nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp của nhà văn. Có hai giả thuyết chính. Giả thuyết thứ nhất cho rằng, Mark Twain có nghĩa là "mark two" - chỉ mực nước khoảng 2 sải (tương đương với 3,7m) - một thuật ngữ mà những người dò sông biển thường dùng để báo tin cho nhau, chỉ đường đi an toàn. Giả thuyết thứ hai giải thích, bút danh này bắt nguồn từ những ngày lang bạt kỳ hồ ở miền Tây của nhà văn. Lúc đó, ông thường vào quán, gọi liền hai cút rượu và bảo người phục vụ đánh dấu "Mark twain" vào hóa đơn của mình. Nhưng trong một tài liệu, nhà văn viết: "Người thuyền trưởng già, dù chẳng giỏi giang và hay chữ gì nhiều nhưng ông thường sử dụng ký tự MARK TWAIN để thông tin về tình hình sông nước. Những thông tin này cực kỳ chính xác và có giá trị, nó có nghĩa là an toàn, không nguy hiểm...".
Con đường đến với văn học của Twain đến nay vẫn không khỏi khiến người ta ngạc nhiên, khởi đầu bằng một tác phẩm hài hước có tựa đề The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County (Con ếch nhảy trứ danh ở Calaveras). Dù ngày nay đọc lại, tác phẩm đó không thể kiếm nổi của độc giả một nụ cười nhưng lúc bây giờ, "Con ếch... " đã giúp ông trở nên nổi tiếng chỉ sau một đêm. Tiếp đó là những chuyến ngao du khắp đất nước với những buổi nói chuyện trước những cử tọa chật kín, ông đã khiến khán giả cười vỡ bụng bằng khiếu nói chuyện hài hước và thông minh của mình.
Với lợi thế của một nhà báo, Mark Twain đã tìm mọi cách để được đi đây đi đó. Một lần, để tham gia chuyến viễn du đến Địa Trung Hải, ông đánh điện cho chủ bút của mình với một giọng điệu quả quyết: "Gửi cho tôi 1.200 USD, tôi muốn ra nước ngoài". Trên những chuyến phiêu lưu, ông đã khiến cho những người bạn đồng hành cười nghiêng ngả bằng điệu bộ hài hước, thái độ cởi mở và cách sử dụng ngôn ngữ rất đỗi trần tục.
Sau đó, như nhiều người đàn ông khác với mong muốn tìm kiếm một cuộc sống ổn định, chàng trai trẻ Mark Twain bắt đầu biết yêu. Về sau, bà Olivia Langdon Clemens giải thích, tình yêu của bà dành cho chồng là không thể cưỡng nổi, dù ông lúc nào cũng như một đứa trẻ không chịu lớn.
Cuộc sống của hai vợ chồng trẻ diễn ra với một nhịp điệu khẩn trương, gấp gáp. Twain từng nói, ông là "nhà văn da trắng bận rộn nhất ở nước Mỹ". Ít lâu sau, con trai đầu của nhà văn chết vì bị sốt. Cái chết của đứa con thương yêu đã giáng cho ông một đòn khá đau. Trong cơn trầm uất, nhà văn hầu như chỉ sống với quá khứ tuổi thơ của chính mình. Nhờ sự giúp đỡ của người thư ký, năm 1876, ông đã hoàn thành Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer - tác phẩm được coi là cuốn tiểu thuyết kinh điển của văn học dòng văn học viết cho thiếu nhi.
Danh tiếng và những thành công trong sự nghiệp văn học đã từng bước xoa dịu mất mát riêng tư của nhà văn. Bằng vốn sống của những ngày lang thang, phiêu bạt, nhà văn đầu tư vào việc viết những cuốn tiểu thuyết lớn. Cuộc sống trên sông Mississippi là tác phẩm gợi mở cho Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn, cuốn sách được ông coi là một dạng thức "bầu bạn" với Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer. Còn nhà văn Mỹ nổi tiếng Hemingway cho rằng: "Toàn bộ nền văn học Mỹ hiện đại đều bắt nguồn từ Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn. Đó là một tác phẩm hay nhất mà chúng ta từng có".
Những năm cuối đời, nhà văn đối mặt với một loạt khó khăn chồng chất: kinh tế gia đình lụn bại, một người con gái của ông chết, người con gái khác phát điên, vợ ông cũng qua đời vì bệnh tật.
* Về Mark Twain:
- "Twain là nhà văn chân chính đầu tiên của Mỹ" - William Faulkner.
- "Twain và tôi cùng chung một cảnh ngộ. Chúng tôi phải viết làm sao để độc giả tin rằng chúng tôi đang đùa, nếu không họ sẽ treo cổ chúng tôi lên" - George Bernard Shaw.
- "Người Mỹ nói chung thường coi gia đình mình là trên hết. Nhưng nếu họ có để ra một chút tình yêu dành cho người ngoài thì người được lựa chọn sẽ chính là Mark Twain" - Thomas Alva Edison.
