Bài viết này của chuyên viên kinh tế Bùi Văn , hình như đang giảng dạy tại chương trình kinh tế Fullbright , có nhiều điểm rất thú vị : http://thethao.vietnamnet.vn/seagames23/binhluan/2005/12/519536/
Nếu như trong bóng đá, chúng ta buồn vì chỉ đứng thứ hai, thì trong kinh tế, sao chúng ta không ray rứt vì mãi đứng gần cuối? Tại sao chúng ta nhiều HCV đến thế, mà đến nay trong danh sách 200 công ty đứng đầu châu Á, vẫn chưa có một công ty Việt Nam?
Cứ hai năm một lần, chúng ta lại chờ đón SEA Games như một sự kiện thể thao lớn nhất khu vực. Nhưng đối với Việt Nam, cái đích phải chăng là vô địch toàn đoàn tại SEA Games?
Điểm lại lịch sử SEA Games
Hiếm có Đại hội thể thao trên thế giới nào lại có một kỷ lục lạ lùng: nước nào đăng cai thì nước đó lại đứng nhất toàn đoàn. Điểm lại từ năm 1959 đến nay, qua 23 lần SEA Games thì có 13 lần nước chủ nhà đứng đầu, 5 lần đứng nhì, và 2 lần đứng thứ ba. Chỉ có ba lần nước chủ nhà không lọt vào hàng đầu, rơi vào trường hợp của Singapore và Brunei.
Việt Nam cũng không phải là một ngoại lệ. Lần duy nhất chúng ta đứng đầu toàn đoàn là SEA Games 22, tại vị trí nước chủ nhà. Nhưng vị trí thực của ta như thế nào?
Các con số thống kê
Trước năm 1975, mỗi kỳ SEA Games bình quân có 6,6 nước tham dự, thứ hạng của Việt Nam bình quân là 5,3. Cao nhất là hạng 4/7 và thấp nhất là hạng 5/6.
Sau năm 1975, nếu không tính 7 kỳ chúng ta không tham dự (từ SEA Games 8 đến 14) thì bình quân mỗi kỳ có 9,6 nước tham dự, thứ hạng bình quân của chúng ta là 5,0. Cao nhất là hạng 1/10 và thấp nhất là hạng 7/9.
Hàm số xác định vị trí
Trong kinh tế học có một hàm số để xác định thành quả kinh tế, với các yếu tố đầu vào là nhân lực, tiền vốn, và công nghệ. Nếu có một nhà kinh tế học nào cố đi tìm một hàm số xác định thành quả thể thao, thì có lẽ cũng lại viện đến các yếu tố là nhân lực và tiền, nhưng tiếp đó thay vì nói đến công nghệ thì sẽ phải nói đến cơ cấu tổ chức và niềm đam mê.
Nhân lực: Singapore và Brunei tuy giàu nhưng lại có số dân quá ít. Một đội hình tuyển từ 5 triệu dân của Singapore chắc khó so sánh được với đội hình tuyển từ 250 triệu dân của Indonesia. Chẳng thế mà năm 1993, nước chủ nhà Singapore đạt được kỷ lục của chính mình với 50 HCV, thì năm 1997 nước chủ nhà Indonesia đạt được kỷ lục của SEA Games với 194 HCV!
Tiền: Một đất nước còn vất vả lo cho đủ ăn, thì chắc hẳn chẳng có nhiều nguồn lực dành cho việc đi đòi danh hiệu thể thao. Trong số các nước tham gia SEA Games, Lào và Campuchia là hai nước có thu nhập bình quân đầu người thấp nhất. Vì vậy mà tuy dân số Lào nhiều hơn dân số Singapore, và dân số Campuchia gấp đôi Singapore, nhưng hàng kỳ, Lào và Campuchia vẫn thay phiên nhau giữ vị trí đứng đầu xét từ dưới lên.
Thái Lan có dân số gần xấp xỉ với Việt Nam, nhưng thu nhập bình quân đầu người của họ là 2540 USD/năm so với của ta là 550 USD/năm. Có lẽ vì thế mà những năm trước đây, khi chúng ta thường xuyên ở tốp cuối thì Thái Lan luôn luôn trong tốp đầu.
Trước trận chung kết bóng đá nam, chúng ta đã hy vọng, động viên, chuẩn bị ăn mừng… Sau trận đấu, đã có ngay ý kiến quy chụp là cầu thủ khi xung trận bị phân tâm về tiền thưởng. Có phải quá bất công cho các cầu thủ? Họ đã chiến đấu hết mình, nhưng khoảng cách về đẳng cấp vẫn còn đó. Khoảng cách không chỉ ở tiền thưởng, mà còn cả ở thu nhập của cả một đời cầu thủ và hệ thống đào tạo bồi dưỡng từ nhỏ.
Cơ cấu tổ chức: Trong khi bao nước đã ổn định với mô hình của họ, thì cả nền thể thao của chúng ta vẫn đang trăn trở với những câu hỏi về đổi mới, xã hội hóa, chuyên nghiệp hóa… Đối với bản thân mỗi vận động viên, ngoài việc xả thân vì màu cờ sắc áo của dân tộc, họ còn phải trăn trở với bao điều chưa rõ về tương lai: biên chế, chuyển nhượng, thuế thu nhập, cơ quan chủ quản v.v...
Đam mê: Điều này thì chúng ta chắc là nhất. Ngành thể thao Philippines chỉ đầu tư 2 triệu USD để chuẩn bị SEA Games 23, còn ta thì chỉ riêng thể thao đã đầu tư 133 triệu USD để chuẩn bị SEA Games 22, một con số kỷ lục mà cả các nước giàu như Singapore hay Brunei cũng chẳng chi đến thế. Đội nữ vừa vô địch thì được Thủ tướng Phan Văn Khải chúc mừng. Đội nam thắng trận bán kết đã được Bộ trưởng Nguyễn Danh Thái biểu dương. Ở phía bên kia, Thủ tướng Thái Lan nói “thường thì tôi chẳng bỏ thời gian để xem những giải này…”
Sự quan tâm không chỉ thấy ở cấp cao nhất. Ai chẳng nhận thấy sự vắng lặng của đường phố khi đội nhà đang đấu, ai chẳng lo tắc đường khi đội nhà sắp thắng, và ngay cả con số xe máy bị công an thu sau mỗi trận thắng cũng nói lên điều gì đó.
Chúng ta có đủ điều kiện
Một điều rất đáng mừng là vị trí của chúng ta ngày càng tăng lên. Lần đầu tiên SEA Games được tổ chức, chúng ta chỉ đứng hạng 5 trong tổng số 6 nước tham dự. Lần lần đầu tiên trở lại SEA Games vào năm 1989, chúng ta chỉ đứng hạng 7/9. Nhưng đến SEA Games 23 này, chúng ta đã cố tranh chức đứng đầu… sau nước chủ nhà.
Về tương quan dân số, chúng ta vẫn luôn đứng thứ hai trong khu vực, sau Indonesia. Về đam mê, chắc chẳng ai tranh vị trí đứng đầu của ta. Về cơ cấu, chúng ta chẳng cần phải chờ những con số tăng trưởng theo phần trăm như dân số hay thu nhập, mà như Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An mới đây đã nói “muốn là làm được…”
Hãy đảo lộn trật tự cũ!
Trong số các nước tham dự SEA Games, thu nhập bình quân đầu người hàng năm của chúng ta đang đứng thứ ba từ dưới lên, chỉ hơn Campuchia và Lào, không bằng một nửa của Philippines hay Indonesia, bằng 1/10 của Malaysia, hay 1/50 của Singapore!
Nếu như trong bóng đá, chúng ta buồn vì chỉ đứng thứ hai, thì trong kinh tế, sao chúng ta không ray rứt vì mãi đứng gần cuối? Tại sao chúng ta nhiều HCV đến thế, mà đến nay trong danh sách 200 công ty đứng đầu châu Á, vẫn chưa có một công ty Việt Nam?
Người viết bài này vẫn tin chắc là trật tự đó sẽ thay đổi. Nếu như trong thể thao, chúng ta không được phép đi tắt đón đầu, thì trong kinh tế chúng ta hoàn toàn có thể làm được.
Trong khi Indonesia cử một đoàn vận động viên đông nhất đi dự SEA Games, thì các nhà đầu tư đang theo dõi động thái đòi ly khai của tỉnh Acer. Khi Thái Lan ăn mừng chức vô địch bóng đá, thì chính phủ đang lo bồi thường cho những gia đình có người chết vì bạo loạn. Khi một tờ báo vừa đăng tin Philippines dẫn đầu về HCV, thì cạnh đó là tin một nhà báo và một sĩ quan vừa bị phiến quân sát hại.
Ổn định chính trị là một yếu tố để ta đi tắt đón đầu.
Cái ao nhỏ SEA Games
Hiện tượng nước chủ nhà thường xuyên đứng đầu không chỉ do trọng tài thiên vị. Sự cục bộ thể hiện ngay từ khi chuẩn bị giải, mỗi nước chủ nhà cố tạo ra những “mỏ vàng” bằng cách đưa càng nhiều HCV càng tốt vào những môn mà chỉ có mình biết chơi.
Chính vì vậy mà đã qua gần nửa thế kỷ, SEA Games vẫn là một vùng trũng của thể thao thế giới. Thành tích của SEA Games vẫn thấp nhất châu Á, còn thành tích của châu Á vẫn thấp nhất thế giới. Còn mỗi thành viên vẫn chỉ đau đáu chờ đến lượt mình đăng cai để được làm vô địch toàn đoàn.
Liệu tình trạng này sẽ kéo dài bao lâu nữa? Cái ao nhỏ sẽ chẳng thể thông ra hồ rộng hay biển lớn.
Lên đi Việt Nam
Hãy mơ đến ngày đoàn thể thao của chúng ta đạt được một vị trí nào đó cao hơn cả SEA Games, sau khi đã thắng Thái Lan.
Hãy mơ đến ngày mà chúng ta tự hào tuyên bố không cần viện trợ nữa, như Thái Lan đã tuyên bố cách đây mấy năm. Hãy mơ đến ngày chúng ta có những công ty hàng đầu thế giới, hay đại học hàng đầu thế giới…
Chúng ta đã gia nhập AFTA ở khu vực, rồi đến hiệp định thương mại với các nước lớn, rồi đến Tổ chức Thương mại Thế giới. Sân chơi của chúng ta là cả thế giới bao la.
Rồng sẽ chẳng bao giờ thành rồng, nếu vẫn ở trong ao nhỏ.
Nếu như trong bóng đá, chúng ta buồn vì chỉ đứng thứ hai, thì trong kinh tế, sao chúng ta không ray rứt vì mãi đứng gần cuối? Tại sao chúng ta nhiều HCV đến thế, mà đến nay trong danh sách 200 công ty đứng đầu châu Á, vẫn chưa có một công ty Việt Nam?
Cứ hai năm một lần, chúng ta lại chờ đón SEA Games như một sự kiện thể thao lớn nhất khu vực. Nhưng đối với Việt Nam, cái đích phải chăng là vô địch toàn đoàn tại SEA Games?
Điểm lại lịch sử SEA Games
Hiếm có Đại hội thể thao trên thế giới nào lại có một kỷ lục lạ lùng: nước nào đăng cai thì nước đó lại đứng nhất toàn đoàn. Điểm lại từ năm 1959 đến nay, qua 23 lần SEA Games thì có 13 lần nước chủ nhà đứng đầu, 5 lần đứng nhì, và 2 lần đứng thứ ba. Chỉ có ba lần nước chủ nhà không lọt vào hàng đầu, rơi vào trường hợp của Singapore và Brunei.
Việt Nam cũng không phải là một ngoại lệ. Lần duy nhất chúng ta đứng đầu toàn đoàn là SEA Games 22, tại vị trí nước chủ nhà. Nhưng vị trí thực của ta như thế nào?
Các con số thống kê
Trước năm 1975, mỗi kỳ SEA Games bình quân có 6,6 nước tham dự, thứ hạng của Việt Nam bình quân là 5,3. Cao nhất là hạng 4/7 và thấp nhất là hạng 5/6.
Sau năm 1975, nếu không tính 7 kỳ chúng ta không tham dự (từ SEA Games 8 đến 14) thì bình quân mỗi kỳ có 9,6 nước tham dự, thứ hạng bình quân của chúng ta là 5,0. Cao nhất là hạng 1/10 và thấp nhất là hạng 7/9.
Hàm số xác định vị trí
Trong kinh tế học có một hàm số để xác định thành quả kinh tế, với các yếu tố đầu vào là nhân lực, tiền vốn, và công nghệ. Nếu có một nhà kinh tế học nào cố đi tìm một hàm số xác định thành quả thể thao, thì có lẽ cũng lại viện đến các yếu tố là nhân lực và tiền, nhưng tiếp đó thay vì nói đến công nghệ thì sẽ phải nói đến cơ cấu tổ chức và niềm đam mê.
Nhân lực: Singapore và Brunei tuy giàu nhưng lại có số dân quá ít. Một đội hình tuyển từ 5 triệu dân của Singapore chắc khó so sánh được với đội hình tuyển từ 250 triệu dân của Indonesia. Chẳng thế mà năm 1993, nước chủ nhà Singapore đạt được kỷ lục của chính mình với 50 HCV, thì năm 1997 nước chủ nhà Indonesia đạt được kỷ lục của SEA Games với 194 HCV!
Tiền: Một đất nước còn vất vả lo cho đủ ăn, thì chắc hẳn chẳng có nhiều nguồn lực dành cho việc đi đòi danh hiệu thể thao. Trong số các nước tham gia SEA Games, Lào và Campuchia là hai nước có thu nhập bình quân đầu người thấp nhất. Vì vậy mà tuy dân số Lào nhiều hơn dân số Singapore, và dân số Campuchia gấp đôi Singapore, nhưng hàng kỳ, Lào và Campuchia vẫn thay phiên nhau giữ vị trí đứng đầu xét từ dưới lên.
Thái Lan có dân số gần xấp xỉ với Việt Nam, nhưng thu nhập bình quân đầu người của họ là 2540 USD/năm so với của ta là 550 USD/năm. Có lẽ vì thế mà những năm trước đây, khi chúng ta thường xuyên ở tốp cuối thì Thái Lan luôn luôn trong tốp đầu.
Trước trận chung kết bóng đá nam, chúng ta đã hy vọng, động viên, chuẩn bị ăn mừng… Sau trận đấu, đã có ngay ý kiến quy chụp là cầu thủ khi xung trận bị phân tâm về tiền thưởng. Có phải quá bất công cho các cầu thủ? Họ đã chiến đấu hết mình, nhưng khoảng cách về đẳng cấp vẫn còn đó. Khoảng cách không chỉ ở tiền thưởng, mà còn cả ở thu nhập của cả một đời cầu thủ và hệ thống đào tạo bồi dưỡng từ nhỏ.
Cơ cấu tổ chức: Trong khi bao nước đã ổn định với mô hình của họ, thì cả nền thể thao của chúng ta vẫn đang trăn trở với những câu hỏi về đổi mới, xã hội hóa, chuyên nghiệp hóa… Đối với bản thân mỗi vận động viên, ngoài việc xả thân vì màu cờ sắc áo của dân tộc, họ còn phải trăn trở với bao điều chưa rõ về tương lai: biên chế, chuyển nhượng, thuế thu nhập, cơ quan chủ quản v.v...
Đam mê: Điều này thì chúng ta chắc là nhất. Ngành thể thao Philippines chỉ đầu tư 2 triệu USD để chuẩn bị SEA Games 23, còn ta thì chỉ riêng thể thao đã đầu tư 133 triệu USD để chuẩn bị SEA Games 22, một con số kỷ lục mà cả các nước giàu như Singapore hay Brunei cũng chẳng chi đến thế. Đội nữ vừa vô địch thì được Thủ tướng Phan Văn Khải chúc mừng. Đội nam thắng trận bán kết đã được Bộ trưởng Nguyễn Danh Thái biểu dương. Ở phía bên kia, Thủ tướng Thái Lan nói “thường thì tôi chẳng bỏ thời gian để xem những giải này…”
Sự quan tâm không chỉ thấy ở cấp cao nhất. Ai chẳng nhận thấy sự vắng lặng của đường phố khi đội nhà đang đấu, ai chẳng lo tắc đường khi đội nhà sắp thắng, và ngay cả con số xe máy bị công an thu sau mỗi trận thắng cũng nói lên điều gì đó.
Chúng ta có đủ điều kiện
Một điều rất đáng mừng là vị trí của chúng ta ngày càng tăng lên. Lần đầu tiên SEA Games được tổ chức, chúng ta chỉ đứng hạng 5 trong tổng số 6 nước tham dự. Lần lần đầu tiên trở lại SEA Games vào năm 1989, chúng ta chỉ đứng hạng 7/9. Nhưng đến SEA Games 23 này, chúng ta đã cố tranh chức đứng đầu… sau nước chủ nhà.
Về tương quan dân số, chúng ta vẫn luôn đứng thứ hai trong khu vực, sau Indonesia. Về đam mê, chắc chẳng ai tranh vị trí đứng đầu của ta. Về cơ cấu, chúng ta chẳng cần phải chờ những con số tăng trưởng theo phần trăm như dân số hay thu nhập, mà như Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An mới đây đã nói “muốn là làm được…”
Hãy đảo lộn trật tự cũ!
Trong số các nước tham dự SEA Games, thu nhập bình quân đầu người hàng năm của chúng ta đang đứng thứ ba từ dưới lên, chỉ hơn Campuchia và Lào, không bằng một nửa của Philippines hay Indonesia, bằng 1/10 của Malaysia, hay 1/50 của Singapore!
Nếu như trong bóng đá, chúng ta buồn vì chỉ đứng thứ hai, thì trong kinh tế, sao chúng ta không ray rứt vì mãi đứng gần cuối? Tại sao chúng ta nhiều HCV đến thế, mà đến nay trong danh sách 200 công ty đứng đầu châu Á, vẫn chưa có một công ty Việt Nam?
Người viết bài này vẫn tin chắc là trật tự đó sẽ thay đổi. Nếu như trong thể thao, chúng ta không được phép đi tắt đón đầu, thì trong kinh tế chúng ta hoàn toàn có thể làm được.
Trong khi Indonesia cử một đoàn vận động viên đông nhất đi dự SEA Games, thì các nhà đầu tư đang theo dõi động thái đòi ly khai của tỉnh Acer. Khi Thái Lan ăn mừng chức vô địch bóng đá, thì chính phủ đang lo bồi thường cho những gia đình có người chết vì bạo loạn. Khi một tờ báo vừa đăng tin Philippines dẫn đầu về HCV, thì cạnh đó là tin một nhà báo và một sĩ quan vừa bị phiến quân sát hại.
Ổn định chính trị là một yếu tố để ta đi tắt đón đầu.
Cái ao nhỏ SEA Games
Hiện tượng nước chủ nhà thường xuyên đứng đầu không chỉ do trọng tài thiên vị. Sự cục bộ thể hiện ngay từ khi chuẩn bị giải, mỗi nước chủ nhà cố tạo ra những “mỏ vàng” bằng cách đưa càng nhiều HCV càng tốt vào những môn mà chỉ có mình biết chơi.
Chính vì vậy mà đã qua gần nửa thế kỷ, SEA Games vẫn là một vùng trũng của thể thao thế giới. Thành tích của SEA Games vẫn thấp nhất châu Á, còn thành tích của châu Á vẫn thấp nhất thế giới. Còn mỗi thành viên vẫn chỉ đau đáu chờ đến lượt mình đăng cai để được làm vô địch toàn đoàn.
Liệu tình trạng này sẽ kéo dài bao lâu nữa? Cái ao nhỏ sẽ chẳng thể thông ra hồ rộng hay biển lớn.
Lên đi Việt Nam
Hãy mơ đến ngày đoàn thể thao của chúng ta đạt được một vị trí nào đó cao hơn cả SEA Games, sau khi đã thắng Thái Lan.
Hãy mơ đến ngày mà chúng ta tự hào tuyên bố không cần viện trợ nữa, như Thái Lan đã tuyên bố cách đây mấy năm. Hãy mơ đến ngày chúng ta có những công ty hàng đầu thế giới, hay đại học hàng đầu thế giới…
Chúng ta đã gia nhập AFTA ở khu vực, rồi đến hiệp định thương mại với các nước lớn, rồi đến Tổ chức Thương mại Thế giới. Sân chơi của chúng ta là cả thế giới bao la.
Rồng sẽ chẳng bao giờ thành rồng, nếu vẫn ở trong ao nhỏ.
